Dzieje życia
Kod przedmiotu: 1400-236EPŻ, USOS
Koordynatorzy:
Mateusz Tałanda
Dla kogo: studia I stopnia, dowolnego wyboru
Wykład:
Wykład stara się przedstawić obecny stan przyrody w odniesieniu do jej historii. Począwszy o wiedzy o dzisiejszym człowieku, zwierzętach i roślinach, używając retrodykcji jako metody wnioskowania, sięgniemy do przeszłości naszej planety, by wyjaśnić obserwowane kierunki ewolucji. Spróbujemy połączyć dzieje ludzkości i przyrody ze zmianami środowiskowymi. Przedyskutujemy prawdziwe i domniemywane katastrofy ekologiczne w odległej geologicznej przeszłości. Linie ewolucyjne roślin i zwierząt prześledzimy aż do początków życia na Ziemi. Zajmiemy się hipotezami dotyczącymi mechanizmów rządzących ewolucją, na poziomie nie mającym analogii w dzisiejszych organizmach, gdy nie było genów ani enzymów, a źródła energii napędzające życie były inne od tych które znamy.
Ćwiczenia:
Założeniem ćwiczeń jest przeprowadzenie uczestników kursu przez pełen proces badawczy, od pobrania próbki materiału kopalnego z terenu, aż do jego graficznego i tekstowego opracowania w postaci posteru lub referatu. Równolegle studenci zapoznają się z różnorodnymi metodami badania kopalnych szczątków, od szkieletów przez skamieniałości śladowe, po kopalne DNA. Poszczególne ćwiczenia są poświęcone różnym metodom badań materiału kopalnego i jego interpretacji. Szczególnie w kontekście rekonstrukcji biologii organizmów, ich filogenezy oraz odtwarzania lokalnych i globalnych warunków środowiska w którym żyły.
Program ćwiczeń jest nastawiony na bezpośredni kontakt uczestników z materiałem kopalnym oraz nabywanie umiejętności praktycznych, zarówno bardziej specyficznych dla paleontologii, jak i ogólnobiologicznych, włącznie ze szlifowaniem warsztatu naukowego pod kątem wykonywania przyszłych prac dyplomowych, posterów konferencyjnych oraz publikacji. Pośród umiejętności ogólnych, uczestnicy zapoznają się z przygotowaniem próbek oraz pracą na skaningowym mikroskopie elektronowym, oprogramowaniem i metodami do wykonywania pomiarów morfometrycznych, a także zasadami przygotowania dokumentacji fotograficznej i tworzenia ilustracji naukowej.
Przebieg kursu obejmuje jednodniową wycieczkę terenową oraz 13 ćwiczeń kameralnych. W trakcie wycieczki terenowej uczestnicy kursu odwiedzą dwa stanowiska paleontologiczne oraz zbiorą skamieniałości, które staną się podstawą dla końcowej pracy zaliczeniowej. Ćwiczenia kameralne składają się z prelekcji wprowadzającej oraz samodzielnej pracy uczestników kursu na kolekcjach dydaktycznych, lub zebranych przez siebie okazach i próbkach. Efekty swojej pracy studenci podsumowują w formie posteru konferencyjnego lub krótkiego referatu z prezentacją multimedialną, który stanowi końcową pracę zaliczeniową. Uczestnicy w trakcie kursu zdobywają wiedzę oraz umiejętności niezbędne dla jej właściwego opracowania. W programie ćwiczeń przewidziany jest czas na indywidualne konsultacje z prowadzącymi i samodzielną pracę w celu dopracowania posteru/referatu i wykonania niezbędnych prac laboratoryjnych (równoważne jednej jednostce ćwiczeniowej). Ćwiczenia kończą się prezentacją posteru lub referatu w gronie uczestników kursu i prowadzących.
Wycieczka terenowa odbywa się w dniu ćwiczeń, jest całodniowa i obowiązkowa. Uczestnicy kursu pod opieką prowadzących odwiedzają dwa odsłonięcia geologiczne z bogatymi wystąpieniami kopalnej fauny. Ponieważ punkty wycieczki to czynne lub nieczynne kopalnie odkrywkowe, prowadzący zapewniają niezbędne środki BHP i szkolenie po poruszaniu się na terenie górniczym. Uczestnicy wycieczki są zobowiązani do zaopatrzenia się w strój terenowy i prowiant. Sprzęt do wydobywania okazów i pobierania próbek zapewniają prowadzący.
Efekty nauczania:
Wykład, student:
- Rozpatruje przemiany w poszczególnych liniach rozwojowych roślin i zwierząt aż dociera do początków życia na Ziemi.
- Rozumie, że z wiedzy o człowieku dzisiejszym, zwierzętach i roślinach mu współczesnych i posługując się metodami wnioskowania zgodnymi z założeniami dzisiejszej nauki wnika w głąb dziejów Ziemi, by znaleźć uzasadnienie biegu ewolucji.
- Zna hipotezy o mechanizmach rządzących ewolucją na etapie rozwoju wykraczającym poza analogie z organizmami dzisiejszymi; do czasów, kiedy nie było genów ani enzymów, kiedy i źródła energii napędzającej życie były odmienne od nam znanych.
- Umie powiązać historią człowieka i przyrody ze zmianami w przyrodzie nieożywionej.
Ćwiczenia, student:
- Rekonstruuje historię życia i śmierci organizmu na podstawie samodzielnych obserwacji morfologicznych szczątków, ich stanu zachowania, skamieniałości śladowych, cech i rodzaju osadu oraz danych geochemicznych.
- Rozumie i stosuje wybrane metody rekonstrukcji filogenezy organizmu na podstawie danych molekularnych lub morfologicznych. Potrafi wskazać ich zalety i wady.
- Wnioskuje na temat składu dawnych ekosystemów na podstawie stanu zachowania szczątków organizmów oraz ich składu taksonomicznego.
- Wnioskuje na temat paleoklimatu oraz lokalnych warunków środowiska na podstawie zespołu skamieniałości i ich składu geochemicznego.
- Wykorzystuje główne grupy skamieniałości przewodnich do datowania skał osadowych.
- Wykazać znaczenie wybranych stanowisk paleontologicznych w Polsce i na świecie dla wiedzy o historii życia.
- Zna podstawowe metody poszukiwania, wydobywania i preparacji różnych rodzajów skamieniałości.
- Przygotowuje informatywną dokumentację stanowiska paleontologicznego oraz zebranych okazów przy wykorzystaniu skaningowego mikroskopu elektronowego, fotografii cyfrowej i metod wizualizacji 3D.
- Przygotowuje klarowny referat lub poster na podstawie samodzielnie opracowanych danych paleobiologicznych.
Zaliczenie:
Zaliczenie wykładu w formie egzaminu ustnego. Podstawą do zaliczenia ćwiczeń jest wykonanie eseju.